C/kariin Guuleed oo ka digay in Villa Somalia ay Coronavirus marmarsiiyo uga dhigato dib u dhaca doorashooyinka
04 April 2020 (Puntlandes) Madaxweynihii hore ee Galmudug C/kariin Xuseen Guuleed oo ka mid ah Musharaxiinta u taagan xilka Madaxweynaha Soomaaliya ee doorashada 2021 ayaa war saxaafadeed ka soo saaray xaalada doorashooyinka Qaranka iyo cudurka adduunka oo dhan dhibaatada ku haya ee Coronavirus.
War saxaafadeedka uu soo saaray Madaxweyne Guuleed ayuu ugu horeyn kaga hadlay cudurka Coronavirus iyo culeyska uu ku haayo nolosha dadka iyo dhaqaalaha caalamka, waxaana uu ku baaqay in cudurkaas ay dadka Soomaaliyeed, shacab iyo dowlad, mucaarad iyo muxaafad ay si midnimo leh uga hortagaan.
Sidoo kale waxaa uu ka digay in cudurkaas aan marmarsiiyo looga dhiganin qabsoomid la’aan doorashooyinka qaranka, isagoo ugu baaqay dowladda iyo Guddiga qaran ee doorashooyinka in doorashooyinka lagu qabto waqtigooda oo aysan marnaba cidi ku fekirin dib u dhis iyo muddo kororsi, taasoo uu xusay inay dalka gelin karto dib u dhac iyo qalalaase siyaasadeed iyo mid amni.
Hoos ka akhriso war saxaafadeedka
Ayadoo uu aduunku si ba’an ugu sii faafayo Cudurka Coronavirus “Covid 19”, dhibaato culusna uu ku hayo noloshii aadanaha iyo dhaqaalahii caalamka intaba, ayaa waxaa muuqata in dalkeena oo markii horaba la daalaa dhacayey duruufahiisa gaarka ah uu halis ugu jiro – Allaha naga badbaadiye – inuu halakeeyo cudurkaas khatarta ah oo dhibaato daran ku haya dowladahii waaweyna ee horumarka ka gaaray xagga caafimaadka iyo dhaqaalaba.
Haddaba waxaa nala gudboon haddii aynu nahay shacab iyo dowlad, muxaafad iyo mucaarid, dowlad dhexe iyo dowlad gobaleedyaba inaan muujino MIDNIMO QARAN, meelna oga soo wada jeesano ka hortagga, la tacaalidda iyo ka samata bixinta bulshadeena cudurkaas halista ah ee COVID19, anagoo meel iska dhigeyna waxii kala aragti duwanaasho ah ee noo dhaxeysay, ilaa inta aynu dadkeena iyo dalkeena ka samato bixineyno khatarta weyn ee ku soo fool leh ee uu wato cudurkaas.
Sidaa daraadeed waxaan si mas’uuliyad ay ku dheehan tahay u soo jeedin lahaa talooyin kaan soo socda:
1. Waxaa dowladda dhexe laga doonayaa inay qaadato mas’uuliyadeeda ku aadan ka hortagga iyo la dagaalanka curdurkaas, anigoo dowladda ku amaanaya tilaabooyinka ay ilaa hadda qaadayna, haddana waxaad mooda inuu wali jiro gaabis la xiriira qaadashada tilaabooyinkii lagama maarmaanka u ahaa la tacaalidda iyo ka hortagga cudurka, kuwaas oo ay ugu muhiimsan yihiin:
A. Dhismaha guddi qaran oo ka kooban madaxda sare ee dowladda dhexe, madaxda dowlad gobaleedyada, madaxda kala duwan ee mucaaradka iyo madaxda qeybaha bulshada, si loo muujiyo MIDNIMO QARAN, abaabul iyo in meel looga soo wada jeesto halista cudurka, la tacaalidiisa iyo xakameyntiisa.
B. Billaabidda olole heer qaran ah oo tabarucaad loogu ururinayo la dagaalanka cudurka COVID19, si loo helo qalabkii iyo adeegyadii lagama maarmaanka u ahaa ka hortagga, la tacaalidda iyo xakameynta cudurka.
C. Qaadashada go’aano adag oo la xiriira xakameyta faafista cudur ee bulshada dhexdeeda, sida hakinta isku socodka bulshada, xakameynta shirarka iyo isku imaatinka waaweyn iyo waxii tilaabooyin ah ee hadba la jaanqaadaya marxalad kasta.
D. Joojinta gabi ahaanba canshuuraha la saaro mushaaraadka, macaashu macaashka iyo badeecadaha aasaasiga u ah nolasha dadweynaha, sida cunooyinka, daawooyinka iyo qalabka caafimaad, mudada lagu jiro la dagaalanka cudurka COVID19, si dadweynaha Soomaaliyeed ay sicir jaban oo macquul ah ugu helaan badeecadahaas taabanaya nolashooda.
E. Ku wacyigalinta bulshada halista cudurka iyo sida sahlan ee uu u faafo loona kala qaado.
2. Waxaan madaxda dowlad gobaleedyada dalka ugu baaqayaa in ayagoo eegaya ahmiyadda la dagaalanka cudurkaan halista ah ay si dhow uga wada shaqeeyaan ayaga iyo dowladda dhexe la tacaalidda halista cudurka COVID19.
3. Waxaan siyaasiyiinta, aqoonyahanka iyo waxgaradka kale ee Soomaaliyeedba ku boorinayaa in ay qeyb mug leh ka qaataan ololaha qaran ee la dagaalanka, xakameynta iyo la tacaalidda halista cudurka COVID19.
4. Waxaan dhaqaatiirta iyo culuma’udiinka Soomaaliyeed u soo jeedinayaa inay kaalin lixaad leh ka qaatan wacyigalinta bulshada, ayadoo la adeegsanayo hal ku dhaggii caafimaad ee ahaa “ka hortagga ayaa ka wanaagsan daaweynta”.
5. Waxaan ganacsatada iyo dadka Soomaaliyeed ee uu Ilaahay hantida siiyey ku guubaabinayaa in ay kaalin weyn oo wax ku ool ah ka qaataan samata bixinta shacabkooda iyo umaddooda, ayagoo ku deeqaya tabarucaad muuqda, qiimaha badeecadahana hoos u dhigaya, waana inay ka fogaadaan kana taxadaraan in ay uga faa’ideystaan Shacabkooda dhibaateysan duruufaha adag ee ay wajahayaan.
6. Waxaan dhammaan shacabka Soomaaliyeed ugu baaqayaa in ay si dhab ah u qaatan halista iyo khatarta cudurkaas halakeeyay dhammaan dunida, galaaftayna ilaa hadda nolosha in ku dhow 50 kun oo qof, xanuunkiisana ilaa hadda la daala dhacayaan in ka badan hal milyan oo qof.
Shacabka Soomaaliyeed waxaa si gaar ah looga doonayaa inay u dhaga-nuglaadaan, Amarada dowladda iyo Talooyinka hay’adaha caafimaadka ee ku aadan cudurkan.
7. Waxaan jaaliyadaha Soomaaliyeed ee dibadaha ku nool ee aynu ogsoonahay in dad badan uu cudurku nooga laayey usoo jeedinayaa kuna adkeynayaa in ay qaataan talooyinka, raacaana tilaabooyinka ay qaateen dowladaha ay ku nool yihiin.
8. Ayadoo laga ambaqaadayo oraahdii taariikhiga aheyd ee ” GACANNA WAA KU DAGAALAMEYNAA GACANTA KALANA WAA KU CODEYNAYNAA” ee uu yiri – Allaha u naxariiste – Marxuum Cabdirashiid Cali Sharmaarke sanadkii 1964tii, xilli dalku uu wajahayey xaalad adag oo dagaal iyo mid doorashooyin qaran, waxaan soo jeedinayaa arrimaha soo socda:
A. In aan gabi ahaanba la joojin howlaha kale ee halbowlaha u ah dowladnimada iyo qarannimada, si xikmadeysan ay u socdaa loona wado, ayadoo la adeegsanayo adeegyada kala duwan ee tiknoolajiyada casriga ah ee lagu kulmi karo laguna wada shaqeyn karo ayadoon meel qura la wada joogin.
B. In laga foojignaado khatarta dhagar qabayaalka Al-shabaab iyo kooxaha burcadda abaabulan ah, ee laga yaabo in ay ka faa’ideystaan xilli ay bulshada dhamaanteed ku sii jeedo lana daalaa dhaceyso la dagaalanka cudurka, sidaa daraadeed waa inay jirtaa foojignaan amni ee guud, si gaar ahna xil la iskaga saaro ilaalinta suuqyada iyo goobaha muhiimka u ah bulshada iyo dowladnimada.
C. In dowlad iyo mucaaradba laga fogaado in la siyaasadeeyo cudurka, ayadoo looga golleeyahay gaarista ujeedooyin siyaasadeed oo gaar ah.
D. In aan cudurka loo adeegsan marmarsiyana looga dhiganin qabsoomid la’aan doorashooyinka qaranka, waxaana dowladda, guddiga qaran ee doorashooyinka iyo ciddii kale ay khuseysaba ugu baaqeynaa kuna adkeynaynaa in doorashooyinkaas lagu qabto waqtigooda, aysanna marnaba cidi ku fekarin dib u dhigis iyo muddo kororsi, taas oo wadanka gelin karta dib u dhac, qalalaase siyaasadeed iyo mid amni intaba.
9. Waxaan Beesha Caalamka guud ahaan, gaar ahaan dalalka aynu saaxiibada nahay ugu baaqayaa in ay ka gacansiiyaan dowladda soomaaliya ka hortagga iyo la dagaalanka halista cudurka COVID19, si hagar la’aan ahna ugu soo gurmadaan shacabka Soomaaliyeed ee wajahaya marxad adag oo uusan dhaqaale ahaan iyo adeeg ahaanba kaligiis wajihi karin.
Gabagabadii waxaan Allaah ka rajeynayaa in uu naga badbaadiyo khatarta iyo dhibaatooyinka cudurka, nooguna deeqo quluub isku duubni awood noo siisa ka gudbidda marxaladaan adag ee inagu soo foolka leh.
Guul, Midnimo iyo Wadajir.
C/kariin Xuseen Guuleed
Madaxweynahii hore ee Galmudug
Galmudug
About The Author
